“客果有能也”的意思及全诗出处和翻译赏析

féng xuān kè mèng cháng jūn
冯谖客孟尝君

qí rén yǒu féng xuān zhě, pín fá bù néng zì cún, shǐ rén shǔ mèng cháng jūn, yuàn jì shí mén xià.
齐人有冯谖者，贫乏不能自存，使人属孟尝君，愿寄食门下。
mèng cháng jūn yuē:" kè hé hǎo?" yuē:" kè wú hǎo yě.
孟尝君曰：“客何好？”曰：“客无好也。
" yuē:" kè hé néng?" yuē:" kè wú néng yě.
”曰：“客何能？”曰：“客无能也。
" mèng cháng jūn xiào ér shòu zhī yuē:" nuò.
”孟尝君笑而受之曰：“诺。
" zuǒ yòu yǐ jūn jiàn zhī yě, shí yǐ cǎo jù.
”左右以君贱之也，食以草具。
jū yǒu qǐng, yǐ zhù dàn qí jiàn, gē yuē:" zhǎng jiá guī lái hū! shí wú yú.
居有顷，倚柱弹其剑，歌曰：“长铗归来乎！食无鱼。
" zuǒ yòu yǐ gào.
”左右以告。
mèng cháng jūn yuē:" shí zhī, bǐ mén xià zhī kè.
孟尝君曰：“食之，比门下之客。
" jū yǒu qǐng, fù dàn qí jiá, gē yuē:" zhǎng jiá guī lái hū! chū wú chē.
”居有顷，复弹其铗，歌曰：“长铗归来乎！出无车。
" zuǒ yòu jiē xiào zhī, yǐ gào.
”左右皆笑之，以告。
mèng cháng jūn yuē:" wèi zhī jià, bǐ mén xià zhī chē kè.
孟尝君曰：“为之驾，比门下之车客。
" yú shì chéng qí chē, jiē qí jiàn, guò qí yǒu yuē:" mèng cháng jūn kè wǒ.
”于是乘其车，揭其剑，过其友曰：“孟尝君客我。
" hòu yǒu qǐng, fù dàn qí jiàn jiá, gē yuē:" zhǎng jiá guī lái hū! wú yǐ wéi jiā.
”后有顷，复弹其剑铗，歌曰：“长铗归来乎！无以为家。
" zuǒ yòu jiē è zhī, yǐ wéi tān ér bù zhī zú.
”左右皆恶之，以为贪而不知足。
mèng cháng jūn wèn:" féng gōng yǒu qīn hū?" duì yuē," yǒu lǎo mǔ.
孟尝君问：“冯公有亲乎？”对曰，“有老母。
" mèng cháng jūn shǐ rén gěi qí shí yòng, wú shǐ fá.
”孟尝君使人给其食用，无使乏。
yú shì féng xuān bù fù gē.
于是冯谖不复歌。
hòu mèng cháng jūn chū jì, wèn mén xià zhū kè:" shuí xí jì huì, néng wéi wén shōu zé yú xuē zhě hū?" féng xuān shǔ yuē:" néng.
后孟尝君出记，问门下诸客：“谁习计会，能为文收责于薛者乎？”冯谖署曰：“能。
" mèng cháng jūn guài zhī, yuē:" cǐ shuí yě?" zuǒ yòu yuē:" nǎi gē fū zhǎng jiá guī lái zhě yě.
”孟尝君怪之，曰：“此谁也？”左右曰：“乃歌夫长铗归来者也。
" mèng cháng jūn xiào yuē:" kè guǒ yǒu néng yě, wú fù zhī, wèi cháng jiàn yě.
”孟尝君笑曰：“客果有能也，吾负之，未尝见也。
" qǐng ér jiàn zhī, xiè yuē:" wén juàn yú shì, kuì yú yōu, ér xìng nuò yú, chén yú guó jiā zhī shì, kāi zuì yú xiān shēng.
”请而见之，谢曰：“文倦于事，愦于忧，而性懧愚，沉于国家之事，开罪于先生。
xiān shēng bù xiū, nǎi yǒu yì yù wèi shōu zé yú xuē hū?" féng xuān yuē:" yuàn zhī.
先生不羞，乃有意欲为收责于薛乎？”冯谖曰：“愿之。
" yú shì yuē chē zhì zhuāng, zài quàn qì ér xíng, cí yuē:" zé bì shōu, yǐ hé shì ér fǎn?" mèng cháng jūn yuē:" shì wú jiā suǒ guǎ yǒu zhě.
”于是约车治装，载券契而行，辞曰：“责毕收，以何市而反？”孟尝君曰：“视吾家所寡有者。
" qū ér zhī xuē, shǐ lì zhào zhū mín dāng cháng zhě, xī lái hé quàn.
”驱而之薛，使吏召诸民当偿者，悉来合券。
quàn biàn hé, qǐ, jiǎo mìng, yǐ zé cì zhū mín.
券遍合，起，矫命，以责赐诸民。
yīn shāo qí quàn.
因烧其券。
mín chēng wàn suì.
民称万岁。
cháng qū dào qí, chén ér qiú jiàn.
长驱到齐，晨而求见。
mèng cháng jūn guài qí jí yě, yì guān ér jiàn zhī, yuē:" zé bì shōu hū? lái hé jí yě!" yuē:" shōu bì yǐ.
孟尝君怪其疾也，衣冠而见之，曰：“责毕收乎？来何疾也！”曰：“收毕矣。
"" yǐ hé shì ér fǎn?" féng xuān yuē" jūn zhī' shì wú jiā suǒ guǎ yǒu zhě'.
”“以何市而反？”冯谖曰；“君之‘视吾家所寡有者’。
chén qiè jì, jūn gōng zhōng jī zhēn bǎo, gǒu mǎ shí wài jiù, měi rén chōng xià chén.
臣窃计，君宫中积珍宝，狗马实外厩，美人充下陈。
jūn jiā suǒ guǎ yǒu zhě, yǐ yì ěr! qiè yǐ wéi jūn shì yì.
君家所寡有者，以义耳！窃以为君市义。
" mèng cháng jūn yuē:" shì yì nài hé?" yuē:" jīn jūn yǒu qū qū zhī xuē, bù fǔ ài zǐ qí mín, yīn ér jiǎ lì zhī.
”孟尝君曰：“市义奈何？”曰：“今君有区区之薛，不拊爱子其民，因而贾利之。
chén qiè jiǎo jūn mìng, yǐ zé cì zhū mín, yīn shāo qí quàn, mín chēng wàn suì.
臣窃矫君命，以责赐诸民，因烧其券，民称万岁。
nǎi chén suǒ yǐ wéi jūn shì yì yě.
乃臣所以为君市义也。
" mèng cháng jūn bù yuè, yuē:" nuò, xiān shēng xiū yǐ!" hòu qī nián, qí wáng wèi mèng cháng jūn yuē:" guǎ rén bù gǎn yǐ xiān wáng zhī chén wèi chén.
”孟尝君不悦，曰：“诺，先生休矣！”后期年，齐王谓孟尝君曰：“寡人不敢以先王之臣为臣。
" mèng cháng jūn jiù guó yú xuē, wèi zhì bǎi lǐ, mín fú lǎo xié yòu, yíng jūn dào zhōng.
”孟尝君就国于薛，未至百里，民扶老携幼，迎君道中。
mèng cháng jūn gù wèi féng xuān:" xiān shēng suǒ wéi wén shì yì zhě, nǎi jīn rì jiàn zhī.
孟尝君顾谓冯谖：“先生所为文市义者，乃今日见之。
" féng xuān yuē:" jiǎo tù yǒu sān kū, jǐn dé miǎn qí sǐ ěr jīn jūn yǒu yī kū, wèi dé gāo zhěn ér wò yě.
”冯谖曰：“狡兔有三窟，仅得免其死耳；今君有一窟，未得高枕而卧也。
qǐng wèi jūn fù záo èr kū.
请为君复凿二窟。
" mèng cháng jūn yǔ chē wǔ shí chéng, jīn wǔ bǎi jīn, xī yóu yú liáng, wèi huì wáng yuē:" qí fàng qí dà chén mèng cháng jūn yú zhū hóu, zhū hóu xiān yíng zhī zhě, fù ér bīng qiáng.
”孟尝君予车五十乘，金五百斤，西游于梁，谓惠王曰：“齐放其大臣孟尝君于诸侯，诸侯先迎之者，富而兵强。
" yú shì liáng wáng xū shàng wèi, yǐ gù xiāng wèi shàng jiàng jūn, qiǎn shǐ zhě huáng jīn qiān jīn, chē bǎi chéng, wǎng pìn mèng cháng jūn.
”于是梁王虚上位，以故相为上将军，遣使者黄金千斤，车百乘，往聘孟尝君。
féng xuān xiān qū, jiè mèng cháng jūn yuē:" qiān jīn, zhòng bì yě bǎi chéng, xiǎn shǐ yě.
冯谖先驱，诫孟尝君曰：“千金，重币也；百乘，显使也。
qí qí wén zhī yǐ.
齐其闻之矣。
" liáng shǐ sān fǎn, mèng cháng jūn gù cí bù wǎng yě.
”梁使三反，孟尝君固辞不往也。
qí wáng wén zhī, jūn chén kǒng jù, qiǎn tài fù jī huáng jīn qiān jīn wén chē èr sì, fú jiàn yī, fēng shū, xiè mèng cháng jūn yuē:" guǎ rén bù xiáng, bèi yú zōng miào zhī suì, chén yú chǎn yú zhī chén, kāi zuì yú jūn.
齐王闻之，君臣恐惧，遣太傅赍黄金千斤、文车二驷，服剑一，封书，谢孟尝君曰：“寡人不祥，被于宗庙之祟，沉于谄谀之臣，开罪于君。
guǎ rén bù zú wèi yě yuàn jūn gù xiān wáng zhī zōng miào, gū fǎn guó tǒng wàn rén hū!" féng xuān jiè mèng cháng jūn yuē:" yuàn qǐng xiān wáng zhī jì qì, lì zōng miào yú xuē.
寡人不足为也；愿君顾先王之宗庙，姑反国统万人乎！”冯谖诫孟尝君曰：“愿请先王之祭器，立宗庙于薛。
" miào chéng, hái bào mèng cháng jūn yuē:" sān kū yǐ jiù, jūn gū gāo zhěn wéi lè yǐ.
”庙成，还报孟尝君曰：“三窟已就，君姑高枕为乐矣。
" mèng cháng jūn wèi xiāng shù shí nián, wú xiān jiè zhī huò zhě, féng xuān zhī jì yě.
”孟尝君为相数十年，无纤介之祸者，冯谖之计也。