“沃土之民不材”的意思及全诗出处和翻译赏析

jìng jiāng lùn láo yì
敬姜论劳逸

gōng fù wén bó tuì cháo, cháo qí mǔ, qí mǔ fāng jī, wén bó yuē:" yǐ chù zhī jiā ér zhǔ yóu jī, jù gān jì sūn zhī nù yě.
公父文伯退朝，朝其母，其母方绩，文伯曰：“以歜之家而主犹绩，惧干季孙之怒也。
qí yǐ chù wèi bù néng shì zhǔ hū?" qí mǔ tàn yuē:" lǔ qí wáng hū? shǐ tóng zi bèi guān ér wèi zhī wén yé? jū, wú yǔ nǚ.
其以歜为不能事主乎？”其母叹曰：“鲁其亡乎？使僮子备官而未之闻耶？居，吾语女。
xī shèng wáng zhī chù mín yě, zé jí tǔ ér chù zhī, láo qí mín ér yòng zhī, gù zhǎng wáng tiān xià.
昔圣王之处民也，择瘠土而处之，劳其民而用之，故长王天下。
fū mín láo zé sī, sī zé shàn xīn shēng yì zé yín, yín zé wàng shàn wàng shàn zé ě xīn shēng.
夫民劳则思，思则善心生；逸则淫，淫则忘善；忘善则恶心生。
wò tǔ zhī mín bù cái, yín yě.
沃土之民不材，淫也。
jí tǔ zhī mín, mò bù xiàng yì, láo yě.
瘠土之民，莫不向义，劳也。
shì gù tiān zǐ dà cǎi cháo rì, yǔ sān gōng jiǔ qīng, zǔ shí dì dé, rì zhōng kǎo zhèng, yǔ bǎi guān zhī zhèng shì.
是故天子大采朝日，与三公九卿，祖识地德，日中考政，与百官之政事。
shī yǐn wéi lǚ mù xiāng, xuān xù mín shì.
师尹惟旅牧相，宣序民事。
shǎo cǎi xī yuè, yǔ dà shǐ sī zài jiū qián tiān xíng.
少采夕月，与大史司载纠虔天刑。
rì rù, jiān jiǔ yù, shǐ jié fèng zān jiāo zhī zī shèng, ér hòu jí ān.
日入，监九御，使洁奉鐕郊之粢盛，而後即安。
zhū hóu cháo xiū tiān zǐ zhī yè mìng, zhòu kǎo qí guó guó zhí, xī shěng qí diǎn xíng, yè jǐng bǎi gōng, shǐ wú tāo yín, ér hòu jí ān.
诸侯朝修天子之业命，昼考其国国职，夕省其典刑，夜儆百工，使无慆淫，而後即安。
qīng dà cháo kǎo qí zhí, zhòu jiǎng qí shù zhèng, xī xù qí yè, yè pǐ qí jiā shì, ér hòu jí ān.
卿大朝考其职，昼讲其庶政，夕序其业，夜庀其家事，而後即安。
shì cháo shòu yè, zhòu ér jiǎng guàn, xī ér xí fù, yè ér jì guò, wú hàn, ér hòu jí ān.
士朝受业，昼而讲贯，夕而习复，夜而计过，无憾，而後即安。
zì shù rén yǐ xià, míng ér dòng, huì ér xiū, wú rì yǐ dài.
自庶人以下，明而动，晦而休，无日以怠。
wáng hòu qīn zhī xuán dǎn, gōng hóu zhī fū rén, jiā zhī hóng yán.
王后亲织玄紞，公侯之夫人，加之纮、綖。
qīng zhī nèi wèi dà dài, mìng fù chéng jì fú.
卿之内为大带，命妇成祭服。
liè shì zhī qī, jiā zhī yǐ cháo fú.
列士之妻，加之以朝服。
zì shù shì yǐ xià, jiē yī qí fū.
自庶士以下，皆衣其夫。
shè ér fù shì, zhēng ér xiàn gōng, nán nǚ xiào jī, qiān zé yǒu pì.
社而赋事，蒸而献功，男女效绩，愆则有辟。
gǔ zhī zhì yě! jūn zǐ láo xīn, xiǎo rén láo lì, xiān wáng zhī xùn yě! zì shàng yǐ xià, shuí gǎn yín xīn shě lì? jīn wǒ guǎ yě, ěr yòu zài xià wèi, zhāo xī chǔ shì, yóu kǒng wàng xiān rén zhī yè.
古之制也！君子劳心，小人劳力，先王之训也！自上以下，谁敢淫心舍力？今我寡也，尔又在下位，朝夕处事，犹恐忘先人之业。
kuàng yǒu dài duò, qí hé yǐ bì pì? wú jì ér zhāo xī xiū wǒ, yuē:' bì wú fèi xiān rén.
况有怠惰，其何以避辟？吾冀而朝夕修我，曰：‘必无废先人。
' ěr jīn yuē:' hú bù zì ān?' yǐ shì chéng jūn zhī guān, yú jù mù bó zhī jué sì yě?" zhòng ní wén zhī yuē:" dì zǐ zhì zhī, jì shì zhī fù bù yín yǐ!"
’尔今曰：‘胡不自安？’以是承君之官，余惧穆伯之绝祀也？”仲尼闻之曰：“弟子志之，季氏之妇不淫矣！”