“置其身于皋陶”的意思及全诗出处和翻译赏析

zhì ān shū
治安疏

hù bù yún nán qīng lì sī zhǔ shì chén hǎi ruì jǐn zòu wèi zhí yán tiān xià dì yī shì, yǐ zhèng jūn dào míng chén zhí, qiú wàn shì zhì ān shì: jūn zhě, tiān xià chén mín wàn wù zhī zhǔ yě.
户部云南清吏司主事臣海瑞谨奏；为直言天下第一事，以正君道、明臣职，求万世治安事：君者，天下臣民万物之主也。
wéi qí wèi tiān xià chén mín wàn wù zhī zhǔ, zé rèn zhì zhòng.
惟其为天下臣民万物之主，责任至重。
fán mín shēng lì bìng, yī yǒu suǒ bù yí, jiāng yǒu suǒ bù chēng qí rèn.
凡民生利病，一有所不宜，将有所不称其任。
shì gù shì jūn zhī dào yí wú bù bèi, ér yǐ qí zé jì chén gōng, shǐ zhī jìn yán yān.
是故事君之道宜无不备，而以其责寄臣工，使之尽言焉。
chén gōng jìn yán, ér jūn dào sī chēng yǐ.
臣工尽言，而君道斯称矣。
xī zhī wù wèi róng yuè, ē yú qū cóng, zhì shǐ zāi huò gé jué zhǔ shàng bù wén zhě, wú zú yán yǐ.
昔之务为容悦，阿谀曲从，致使灾祸隔绝、主上不闻者，无足言矣。
guò wèi jì zhě zé yòu yuē:" jūn zǐ wēi míng zhǔ, yōu zhì shì.
过为计者则又曰：“君子危明主，忧治世。
" fū shì zé zhì yǐ, yǐ bù zhì yōu zhī zhǔ zé míng yǐ, yǐ bù míng wēi zhī: wú nǎi shǐ zhī fǎn qiú xuàn mào, mò zhī qū shě yǐ hū! fēi tōng lùn yě.
”夫世则治矣，以不治忧之；主则明矣，以不明危之：无乃使之反求眩瞀，莫知趋舍矣乎！非通论也。
chén shòu guó hòu ēn yǐ, qǐng zhí yǒu fàn wú yǐn zhī yì, měi yuē měi, bù yī háo xū měi guò yuē guò, bù yī háo huì guò.
臣受国厚恩矣，请执有犯无隐之义，美曰美，不一毫虚美；过曰过，不一毫讳过。
bù wéi yuè yú, bù xiá guò jì, jǐn pī lì gān dǎn wèi bì xià yán zhī.
不为悦谀，不暇过计，谨披沥肝胆为陛下言之。
hàn jiǎ yì chén zhèng shì yú wén dì yuē:" jìn yán zhě jiē yuē: tiān xià yǐ ān yǐ zhì yǐ, chén dú yǐ wéi wèi yě.
汉贾谊陈政事于文帝曰：“进言者皆曰：天下已安已治矣，臣独以为未也。
yuē ān qiě zhì zhě, fēi yú zé yú.
曰安且治者，非愚则谀。
" fū wén dì, hàn xián jūn yě, jiǎ yì fēi kē zé bèi yě.
”夫文帝，汉贤君也，贾谊非苛责备也。
wén dì xìng pō rén róu, cí shù gōng jiǎn, suī yǒu ài mín zhī měi, yōu yóu tuì xùn shàng duō dài fèi zhī zhèng.
文帝性颇仁柔，慈恕恭俭，虽有爱民之美，优游退逊、尚多怠废之政。
bù jiù qí bì suǒ bù miǎn, gài yǐ ān qiě zhì dāng zhī, yú yě.
不究其弊所不免，概以安且治当之，愚也。
bù jiù qí cái suǒ bù néng, gài yǐ zhèng zhī ān qiě zhì sòng zhī, yú yě.
不究其才所不能，概以政之安且治颂之，谀也。
bì xià zì shì, yú hàn wén dì hé rú? bì xià tiān zī yīng duàn, ruì shí jué rén, kě wèi yáo shùn, kě wèi yǔ tāng wén wǔ, xià zhī rú hàn xuān zhī lì jīng, guāng wǔ zhī dà dù, táng tài zōng zhī yīng wǔ wú dí, xiàn zōng zhī zhì píng jiàn luàn, sòng rén zōng zhī rén shù, jǔ yī jié kě qǔ zhě, bì xià yōu wèi zhī.
陛下自视，于汉文帝何如？陛下天资英断，睿识绝人，可为尧、舜，可为禹、汤、文、武，下之如汉宣之厉精，光武之大度，唐太宗之英武无敌，宪宗之志平僭乱，宋仁宗之仁恕，举一节可取者，陛下优为之。
jí wèi chū nián, chǎn chú jī bì, huàn rán yǔ tiān xià gēng shǐ.
即位初年，铲除积弊，焕然与天下更始。
jǔ qí dà gài: zhēn jìng yī yǐ yǎng xīn, dìng guān lǚ yǐ dìng fēn, chú shèng xián tǔ mù zhī xiàng, duó huàn guān nèi wài zhī quán, yuán shì zǔ huǐ bù yǔ sì, sì kǒng zǐ tuī jí suǒ shēng.
举其大概：箴敬一以养心，定冠履以定分，除圣贤土木之象，夺宦官内外之权，元世祖毁不与祀，祀孔子推及所生。
tiān xià xīn xīn, yǐ dà yǒu zuò wéi yǎng zhī.
天下忻忻，以大有作为仰之。
shí zhě wèi fǔ xiāng de rén, tài píng zhǐ rì kě qī, fēi xū yǔ yě, gāo hàn wén dì yuǎn shén.
识者谓辅相得人，太平指日可期，非虚语也，高汉文帝远甚。
rán wén dì néng chōng qí rén shù zhī xìng, jié yòng ài rén, lǚ zǔ qiān chēng qí néng jìn rén zhī cái lì, chéng shì yě.
然文帝能充其仁恕之性，节用爱人，吕祖谦称其能尽人之才力，诚是也。
yī shí tiān xià suī wèi kě jǐn yǐ zhì ān yǔ zhī, rán guàn xiǔ sù chén, mín wù kāng fù, sān dài hòu chēng xián jūn yān.
一时天下虽未可尽以治安予之，然贯朽粟陈，民物康阜，三代后称贤君焉。
bì xià zé ruì jīng wèi jiǔ, wàng niàn qiān zhī ér qù yǐ.
陛下则锐精未久，妄念牵之而去矣。
fǎn gāng míng ér cuò yòng zhī, wèi cháng shēng kě dé, ér yī yì xuán xiū.
反刚明而错用之，谓长生可得，而一意玄修。
fù yǒu sì hǎi bù yuē mín zhī zhī gāo zài shì yě, ér chǐ xìng tǔ mù.
富有四海不曰民之脂膏在是也，而侈兴土木。
èr shí yú nián bù shì cháo, gāng jì chí yǐ.
二十余年不视朝，纲纪驰矣。
shù xíng tuī guǎng shì lì, míng jué làn yǐ.
数行推广事例，名爵滥矣。
èr wáng bù xiāng jiàn, rén yǐ wéi báo yú fù zǐ.
二王不相见，人以为薄于父子。
yǐ cāi yí fěi bàng lù rǔ chén xià, rén yǐ wéi báo yú jūn chén.
以猜疑诽谤戮辱臣下，人以为薄于君臣。
lè xī yuàn ér bù fǎn gōng, rén yǐ wéi báo yú fū fù.
乐西苑而不返宫，人以为薄于夫妇。
tiān xià lì tān jiāng ruò, mín bù liáo shēng, shuǐ hàn mí shí, dào zéi zī chì.
天下吏贪将弱，民不聊生，水旱靡时，盗贼滋炽。
zì bì xià dēng jí chū nián yì yǒu zhè, ér wèi shén yě.
自陛下登极初年亦有这，而未甚也。
jīn fù yì zēng cháng, wàn fāng zé xiào.
今赋役增常，万方则效。
bì xià pò chǎn lǐ fó rì shén, shì rú xiàn qìng, shí yú nián lái jí yǐ.
陛下破产礼佛日甚，室如县罄，十余年来极矣。
tiān xià yīn jí bì xià gǎi yuán zhī hào ér yì zhī yuē:" jiā jìng zhě yán jiā jiā jiē jìng ér wú cái yòng yě.
天下因即陛下改元之号而臆之曰：“嘉靖者言家家皆净而无财用也。
" ěr zhě, yán sōng bà xiāng, shì fān jí xíng, chà kuài rén yì yī shí chēng qīng shí yān.
”迩者，严嵩罢相，世蕃极刑，差快人意一时称清时焉。
rán yán sōng bà xiāng zhī hòu, yóu zhī yán sōng wèi xiāng zhī xiān ér yǐ, fēi dà qīng míng shì jiè yě.
然严嵩罢相之后，犹之严嵩未相之先而已，非大清明世界也。
bù jí hàn wén dì yuǎn shén.
不及汉文帝远甚。
tiān xià zhī rén bù zhí bì xià jiǔ yǐ, nèi wài chén gōng zhī suǒ zhī yě.
天下之人不直陛下久矣，内外臣工之所知也。
zhī zhī, bù kě wèi yú.
知之，不可谓愚。
shī qù:" shuāi zhí yǒu quē, wéi zhòng shān fǔ bǔ zhī.
《诗》去：“衰职有阙，惟仲山甫补之。
" jīn rì suǒ lài yǐ bì fěi kuāng jiù, gé fēi ér guī zhī zhèng, zhū chén zé yě.
”今日所赖以弼棐匡救，格非而归之正，诸臣责也。
fū shèng rén qǐ jué wú guò jǔ zāi? gǔ zhě shè guān, liàng cǎi huì chóu zú yǐ, bù bì zé zhī yǐ jiàn.
夫圣人岂绝无过举哉？古者设官，亮采惠畴足矣，不必责之以谏。
bǎo shì zhǎng jiàn wáng è, bù bì shè yě.
保氏掌谏王恶，不必设也。
mù shéng jīn lì, shèng xián bù bì yán zhī yě, nǎi xiū zhāi jiàn jiào, xiāng shuài jìn xiāng, tiān táo tiān yào, xiāng shuài biǎo hè.
木绳金砺，圣贤不必言之也，乃修斋建醮，相率进香，天桃天药，相率表贺。
jiàn xìng gōng shì, gōng bù jí lì jīng yíng qǔ xiāng mì bǎo, hù bù chà qiú sì chū.
建兴宫室，工部极力经营；取香觅宝，户部差求四出。
bì xià wù jǔ, zhū chén wù shùn, wú yī rén wéi bì xià zhèng yán yān.
陛下误举，诸臣误顺，无一人为陛下正言焉。
dōu yú xū fú zhī fēng, chén shàn bì xié zhī yì, miǎo wú wén yǐ yú zhī shén yě.
都俞吁咈之风，陈善闭邪之义，邈无闻矣；谀之甚也。
rán kuì xīn něi qì, tuì yǒu hòu yán, yǐ cóng bì xià mèi mò běn xīn, yǐ gē sòng bì xià, qī jūn zhī zuì hé rú? fū tiān xià zhě, bì xià zhī jiā yě, rén wèi yǒu bù gù qí jiā zhě.
然愧心馁气，退有后言，以从陛下；昧没本心，以歌颂陛下，欺君之罪何如？夫天下者，陛下之家也，人未有不顾其家者。
nèi wài chén gōng yǒu guān shǒu yǒu yán zé, jiē suǒ yǐ diàn bì xià zhī jiā ér pán shí zhī yě.
内外臣工有官守、有言责，皆所以奠陛下之家而磐石之也。
yī yì xuán xiū, shì bì xià xīn zhī huò yě.
一意玄修，是陛下心之惑也。
guò yú kē duàn, shì bì xià qíng zhī wěi yě.
过于苛断，是陛下情之伪也。
ér wèi bì xià bù gù qí jiā, rén qíng hū? zhū chén gù shēn jiā yǐ bǎo yī guān, duō yǐ qī bài, yǐ zāng bài, bù shì shì bài, yǒu bù zú yǐ dāng bì xià zhī xīn zhě.
而谓陛下不顾其家，人情乎？诸臣顾身家以保一官，多以欺败，以赃败，不事事败，有不足以当陛下之心者。
qí bù rán zhě, jūn xīn chén xīn ǒu bù xiāng zhí yě, suì wèi bì xià wèi jiàn báo chén gōng.
其不然者，君心臣心偶不相值也，遂谓陛下为贱薄臣工。
zhū chén zhèng xīn zhī xué wēi, suǒ yán huò bù miǎn jǐ sī, huò shī xiáng shěn, chéng rú hú yín rǎo luàn zhèng shì zhī shuō, yǒu bù zú yǐ dāng bì xià zhī xīn zhě.
诸臣正心之学微，所言或不免己私，或失详审，诚如胡寅扰乱政事之说，有不足以当陛下之心者。
qí bù rán zhě, jūn yì chén yì ǒu bù xiāng zhí yě, suì wèi bì xià wéi shì jǐ jù jiàn.
其不然者，君意臣意偶不相值也，遂谓陛下为是己拒谏。
zhí bì xià yī èr shì bù dàng zhī xíng jī, yì bì xià qiān bǎi shì zhī jìn rán, xiàn bì xià wù zhōng bù fù, zhū chén qī jūn zhī zuì dà yǐ.
执陛下一二事不当之形迹，亿陛下千百事之尽然，陷陛下误终不复，诸臣欺君之罪大矣。
jì yuē:" shàng rén yí zé bǎi xìng huò, xià nán zhī zé jūn zhǎng láo.
《记》曰：“上人疑则百姓惑，下难知则君长劳。
" jīn rì zhī wèi yě.
”今日之谓也。
wèi shēn jiā xīn yǔ jù xīn hé, chén zhí bù míng, chén yǐ yī èr shì xíng jī jì wèi zhū chén jiě zhī yǐ.
为身家心与惧心合，臣职不明，臣以一二事形迹既为诸臣解之矣。
qiú cháng shēng xīn yǔ huò xīn hé, yǒu cí yú chén, jūn dào bù zhèng, chén qǐng zài wèi bì xià kāi zhī.
求长生心与惑心合，有辞于臣，君道不正，臣请再为陛下开之。
bì xià zhī wù duō yǐ, dà duān zài xiū jiào.
陛下之误多矣，大端在修醮。
xiū jiào suǒ yǐ qiú cháng shēng yě.
修醮所以求长生也。
zì gǔ shèng xián zhǐ shuō xiū shēn lì mìng, zhǐ shuō shùn shòu qí zhèng.
自古圣贤止说修身立命，止说顺受其正。
gài tiān dì fù yǔ yú rén ér wéi xìng mìng zhě, cǐ jǐn zhī yǐ.
盖天地赋予于人而为性命者，此尽之矣。
yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhī jūn, shèng zhī shèng yě, wèi néng jiǔ shì bù zhōng.
尧、舜、禹、汤、文、武之君，圣之盛也，未能久世不终。
xià zhī, yì wèi jiàn fāng wài shì zì hàn táng sòng cún zhì jīn rì.
下之，亦未见方外士自汉、唐、宋存至今日。
shǐ bì xià de yǐ fǎng qí shù zhě táo zhòng wén, bì xià yǐ shī hū zhī, zhòng wén zé jì sǐ yǐ.
使陛下得以访其术者陶仲文，陛下以师呼之，仲文则既死矣。
zhòng wén shàng bù néng cháng shēng, ér bì xià dú hé qiú zhī? zhì wèi tiān cì xiān táo yào wán, guài wàng yóu shén.
仲文尚不能长生，而陛下独何求之？至谓天赐仙桃药丸，怪妄尤甚。
fú xī shì wáng tiān xià, lóng mǎ chū hé, yīn zé qí wén yǐ huà bā guà.
伏羲氏王天下，龙马出河，因则其文以画八卦。
yǔ zhì shuǐ shí, shén guī fù wén ér liè qí bèi, yīn ér dì zhī, yǐ chéng bì chóu.
禹治水时，神龟负文而列其背，因而第之，以成必畴。
hé tú luò shū shí yǒu cǐ ruì wù, yǐ xiè wàn gǔ bù chuán zhī mì.
河图洛书实有此瑞物，以泄万古不传之秘。
tiān bù ài dào ér xiǎn zhī shèng rén, jiè shèng rén yǐ kāi shì tiān xià, yóu zhī rì yuè xīng chén zhī bù liè, ér lì shǔ chéng yān, fēi xū wàng yě.
天不爱道而显之圣人，借圣人以开示天下，犹之日月星辰之布列，而历数成焉，非虚妄也。
sòng zhēn zōng huò tiān shū yú gān yòu shān, sūn shì jiàn yuē:" tiān hé yán zāi? qǐ yǒu shū yě?" táo bì cǎi ér hòu dé, yào yóu rén gōng dǎo yǐ chéng zhě yě.
宋真宗获天书于乾佑山，孙奭谏曰：“天何言哉？岂有书也？”桃必采而后得，药由人工捣以成者也。
zī wú yīn ér zhì, táo yào shì yǒu zú ér xíng yé? tiān cì zhī zhě, yǒu shǒu zhí ér fù zhī yé? bì xià xuán xiū duō nián yǐ, yī wú suǒ de.
兹无因而至，桃药是有足而行耶？天赐之者，有手执而付之耶？陛下玄修多年矣，一无所得。
zhì jīn rì, zuǒ yòu jiān rén nì bì xià xuán xiū wàng niàn, qū qū táo yào zhī cháng shēng, lǐ zhī suǒ wú, ér xuán xiū zhī wú yì kě zhī yǐ.
至今日，左右奸人逆陛下玄修妄念，区区桃药之长生，理之所无，而玄修之无益可知矣。
bì xià yòu jiāng wèi xuán xíng shǎng yǐ dū shuài chén xià, fēn lǐ yǒu rén, tiān xià wú bù kě zhì, ér xuán xiū wú hài yǐ hū? fū rén yòu ér xué, jì wú zhì jūn zé mín yì shì zhī xué, zhuàng ér xíng, yì wú zhì jūn zé mín shū yòng zhī xīn.
陛下又将谓悬刑赏以督率臣下，分理有人，天下无不可治，而玄修无害矣乎？夫人幼而学，既无致君泽民异事之学，壮而行，亦无致君泽民殊用之心。
tài jiǎ yuē:" yǒu yán nì yú rǔ zhì, bì qiú zhū dào, yǒu yán xùn yú rǔ zhì, bì qiú zhū fēi dào.
《太甲》曰：“有言逆于汝志，必求诸道，有言逊于汝志，必求诸非道。
" yán shùn zhě zhī wèi bì wèi dào yě.
”言顺者之未必为道也。
jí jìn shì guān: yán sōng yǒu yī bù shùn bì xià zhě hū? xī wèi tān qiè, jīn wèi nì běn.
即近事观：严嵩有一不顺陛下者乎？昔为贪窃，今为逆本。
liáng cái shǒu dào shǒu guān, bì xià yǐ wéi nì zhě yě, lì rèn yǒu shēng, guān hù bù zhě yǐ yǒu shǒu chēng zhī.
梁材守道守官，陛下以为逆者也，历任有声，官户部者以有守称之。
suī jìn rì yán sōng chāo méi bǎi guān yǒu tì xīn yān, wú yòng yú jī huì qiú qiān, shāo zì xǐ dí.
虽近日严嵩抄没、百官有惕心焉，无用于积贿求迁，稍自洗涤。
rán yán sōng bà xiāng zhī hòu, yóu yán sōng wèi xiāng zhī qián ér yǐ.
然严嵩罢相之后，犹严嵩未相之前而已。
zhū chén níng wèi yán sōng zhī shùn, bù wéi liáng cái zhī zhí.
诸臣宁为严嵩之顺，不为梁材之执。
jīn shèn zhě tān qiú, wèi shèn zhě āi rì.
今甚者贪求，未甚者挨日。
jiàn chēng yú rén zhě, yì láng miào shān lín jiāo zhàn rè zhōng, gǔ tū yī wéi, gǒu jǔ gù shì.
见称于人者，亦廊庙山林交战热中，鹘突依违，苟举故事。
jié jǐ gé wù, rèn tiān xià zhòng, shǐ shè jì líng zhǎng zhōng bì lài zhī zhě, wèi jiàn qí rén yān.
洁己格物，任天下重，使社稷灵长终必赖之者，未见其人焉。
dé fēi yǒu suǒ qiān zhì qí xīn, wèi néng chún rán jīng bái shǐ rán hū? bì xià yù zhū chén wéi yǔ xíng ér mò wéi yě, ér zé zhī yǐ xiào zhōng fù zhī yǐ yì wèi míng tīng yě, yòu yù qí shùn hū xuán xiū tǔ mù zhī yú: shì gǔ gōng ěr mù bù wéi fù xīn wèi yě, ér zì wèi shì tīng chí xíng zhī yòng.
得非有所牵制其心，未能纯然精白使然乎？陛下欲诸臣惟予行而莫违也，而责之以效忠；付之以翼为明听也，又欲其顺乎玄修土木之娱：是股肱耳目不为腹心卫也，而自为视听持行之用。
yǒu chén rú yí yǎn yān, kě yǐ chéng" dé zhì yǔ mín yóu zhī" zhī yè, wú shì lǐ yě.
有臣如仪、衍焉，可以成“得志与民由之”之业，无是理也。
bì xià chéng zhī xuán xiū wú yì, chén zhī gǎi háng, mín zhī xiào yóu, tiān xià zhī ān yǔ bù ān zhì yǔ bù zhì yóu zhī, fān rán wù huǐ, rì shì zhèng cháo, yǔ zǎi fǔ jiǔ qīng shì cóng yán guān jiǎng qiú tiān xià lì hài, xǐ shù shí nián jūn dào zhī wù, zhì qí shēn yú yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhī shàng, shǐ qí chén yì dé xǐ shù shí nián ā jūn zhī chǐ, zhì qí shēn yú gāo yáo yī fù zhī liè, xiāng wèi hòu xiān, míng liáng xǐ qǐ, dōu yú xū fú.
陛下诚知玄修无益，臣之改行，民之效尤，天下之安与不安、治与不治由之，幡然悟悔，日视正朝，与宰辅、九卿、侍从、言官讲求天下利害，洗数十年君道之误，置其身于尧、舜、禹、汤、文、武之上，使其臣亦得洗数十年阿君之耻，置其身于皋陶、伊、傅之列，相为后先，明良喜起，都俞吁咈。
nèi zhī huàn guān gōng qiè, wài zhī guāng lù sì chú yì, jǐn yī wèi ēn yīn, zhū yá mén dài fèng, jǔ fán wú shì ér guān zhě yì duō yǐ.
内之宦官宫妾，外之光禄寺厨役，锦衣卫恩荫，诸衙门带俸，举凡无事而官者亦多矣。
shàng zhī nèi cāng nèi kù, xià zhī hù gōng bù, guāng lù sì zhū chǎng, duàn juàn liáng liào zhū dìng qì yòng mù cái zhū wù, duō ér jī yú wú yòng, yòng zhī fēi suǒ yí yòng, yì duō yǐ.
上之内仓内库，下之户、工部，光禄寺诸厂，段绢、粮料、珠定、器用、木材诸物，多而积于无用，用之非所宜用，亦多矣。
zhū chén bì yǒu wéi bì xià yán zhě.
诸臣必有为陛下言者。
zhū chén yán zhī, bì xià xíng zhī, cǐ zé zài bì xià yī jié shěng jiān ér yǐ.
诸臣言之，陛下行之，此则在陛下一节省间而已。
jīng shī zhī yī jīn, tián yě zhī bǎi jīn yě.
京师之一金，田野之百金也。
yī jié shěng ér guó yǒu yú yòng, mín yǒu gài cáng, bù zhī qí jǐ yě.
一节省而国有余用，民有盖藏，不知其几也。
ér bì xià hé bù wéi zhī? guān yǒu zhí zhǎng, xiān nián zhí shǒu zhī zhèng zhí shǒu zhī quán ér wèi xíng zhī.
而陛下何不为之？官有职掌，先年职守之正、职守之全而未行之。
jīn rì zhí shǒu zhī fèi zhí shǒu zhī gǒu qiě yīn xún, bù rèn zhēn bù jìn fǎ ér zì yǐ wéi shì.
今日职守之废、职守之苟且因循，不认真、不尽法而自以为是。
dūn běn háng yǐ duān shì xí, zhǐ shàng nà yǐ qīng shì tú, jiǔ rèn lì jiāng yǐ zé chéng gōng, liàn xuǎn jūn shì yǐ miǎn zhào mù, qū zī huáng yóu shí yǐ guī sì mín, zé fǔ zhōu xiàn jiān jǔ fù jiào shǐ chéng lǐ sú, fù tún yán běn shǎi yǐ yù biān chǔ, jūn tián fù dīng chà yǐ sū kùn bì, jǔ tiān xià guān zhī qīn yú, jiāng zhī qiè nuò, lì zhī wèi jiān, xíng zhī wú shǎo gū xī yān.
敦本行以端士习，止上纳以清仕途，久任吏将以责成功，练选军士以免召募，驱缁黄游食以归四民，责府州县兼举富教使成礼俗，复屯盐本色以裕边储，均田赋丁差以苏困敝，举天下官之侵渔，将之怯懦，吏之为奸，刑之无少姑息焉。
bì shì zhī rén, bó hòu gāo míng yōu yuǎn zhī yè, zhū chén bì yǒu bì xià yán zhě.
必世之仁，博厚高明悠远之业，诸臣必有陛下言者。
zhū chén yán zhī, bì xià xíng zhī, cǐ zé zài bì xià yī zhèn zuò jiān ér yǐ.
诸臣言之，陛下行之，此则在陛下一振作间而已。
yī zhèn zuò ér zhū fèi jù jǔ, bǎi bì chǎn jué, táng yú sān dài zhī zhì càn rán fù xīng yǐ, ér bì xià hé bù xíng zhī? jié shěng zhī, zhèn zuò zhī, yòu fēi yǒu suǒ láo yú bì xià yě.
一振作而诸废具举，百弊铲绝，唐、虞三代之治粲然复兴矣，而陛下何不行之？节省之，振作之，又非有所劳于陛下也。
jiǔ qīng zǒng qí gāng, bǎi zhí fèn qí rèn, fǔ àn kē dào jiū jǔ sù qīng zhī yú qí jiān, bì xià chí dà gāng jī zhì yào ér zé chéng yān.
九卿总其纲，百职分其任，抚按科道纠举肃清之于其间，陛下持大纲、稽治要而责成焉。
láo yú qiú xián, yì yú rèn yòng rú tiān yùn yú shàng, ér sì shí liù qì gè dé qí xù, gōng jǐ wú wéi zhī dào yě.
劳于求贤，逸于任用如天运于上，而四时六气各得其序，恭己无为之道也。
tiān dì wàn wù wèi yī tǐ, gù yǒu zhī xìng yě.
天地万物为一体，固有之性也。
mín wù xī qià, xūn wèi tài hé, ér bì xià xìng fēn zhōng zì yǒu zhēn lè yǐ.
民物熙洽，熏为太和，而陛下性分中自有真乐矣。
kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù, zé kě yǔ tiān dì cān.
可以赞天地之化育，则可与天地参。
dào yǔ tiān tōng, mìng yóu wǒ lì, ér bì xià xìng fēn zhōng zì yǒu zhēn shòu yǐ.
道与天通，命由我立，而陛下性分中自有真寿矣。
cǐ lǐ zhī suǒ yǒu zhě, kě xuán zhì ér lì yǒu xiào zhě yě.
此理之所有者，可旋至而立有效者也。
ruò fú fú shí bù zhōng zhī yào, yáo wàng qīng jǔ, lǐ zhī suǒ wú zhě yě.
若夫服食不终之药，遥望轻举，理之所无者也。
lǐ zhī suǒ wú, ér qiē qiē rán sàn jué lù, sǒng jīng shén, xuán xiū qiú zhī, xuán sī záo xiǎng, xì fēng bǔ yǐng, zhōng qí shēn rú sī ér yǐ yǐ, qiú zhī qí kě dé hū? fū jūn dào bù zhèng, chén zhí bù míng, cǐ tiān xià dì yī shì yě.
理之所无，而切切然散爵禄，竦精神，玄修求之，悬思凿想，系风捕影，终其身如斯而已矣，求之其可得乎？夫君道不正，臣职不明，此天下第一事也。
yú cǐ bù yán, gèng fù hé yán? dà chén chí lù ér wài wèi yú, xiǎo chén wèi zuì ér miàn wèi shùn, bì xià yǒu bù dé zhī ér gǎi zhī xíng zhī zhě, chén měi hèn yān.
于此不言，更复何言？大臣持禄而外为谀，小臣畏罪而面为顺，陛下有不得知而改之行之者，臣每恨焉。
shì yǐ mèi sǐ jié zhōng, quán quán wèi bì xià yán zhī.
是以昧死竭忠，惓惓为陛下言之。
yī fǎn qíng yì xiàng zhī jiān, ér tiān xià zhī zhì yǔ bù zhì, mín wù zhī ān yǔ bù ān jué yān, fú wéi bì xià liú shén, zōng shè xìng shèn, tiān xià xìng shèn.
一反情易向之间，而天下之治与不治，民物之安与不安决焉，伏惟陛下留神，宗社幸甚，天下幸甚。
chén bù shèng zhàn lì kǒng jù zhī zhì, wèi cǐ jù běn qīn jī, jǐn jù zòu wén.
臣不胜战栗恐惧之至，为此具本亲赍，谨具奏闻。